Podział majątku

W momencie zawarcia związku małżeńskiego, o ile nie zostanie podpisana intercyza, powstaje wspólność majątkowa. Oznacza to, że wszelkiego rodzaju dobra materialne w postaci: zarobków, oszczędności, nabytych ruchomości i nieruchomości oraz innych dochodów stają się własnością obojga małżonków. Ma to ogromne znaczenie w przypadku rozwodu – wówczas dokonanie podziału majątku może okazać się skomplikowaną operacją.

Majątek wspólny a majątek osobisty – podstawowe różnice

Jak wspomniano powyżej, w skład majątku wspólnego małżeństwa wchodzą wszystkie dobra nabyte w trakcie trwania związku. Chodzi zarówno o te dobra, które wspólnie nabyli małżonkowie, jak i te, które zostały uzyskane przez jednego małżonka. Do majątku wspólnego należą też środki zgromadzone w funduszach emerytalnych, dochody z majątku wspólnego oraz z majątków osobistych obojga – w tym np. z czynszu za wynajem mieszkania będącego osobistą własnością męża lub żony. Reasumując, na majątek wspólny składa się wszystko to, co nie wchodzi w skład majątku osobistego.

Darowane mieszkanie przed zawarciem małżeństwa nie wchodzi do majatku wspólnego.Majątek osobisty obejmuje wszelkie dobra zakupione przed zawarciem małżeństwa, otrzymane w wyniku dziedziczenia lub darowizny, odszkodowania za utratę zdrowia lub z tytułu zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę. Wyjątek stanowi renta z powodu utraty zdolności do pracy. Należy pamiętać o tym, że do majątku osobistego włącza się również prawa autorskie i pokrewne, dobra uzyskane jako nagroda za osobiste osiągnięcia, przedmioty nabyte w zamian za składniki majątku osobistego oraz przedmioty użytku osobistego. Polski ustawodawca nie ustalił definicji legalnej majątku osobistego. W przepisach można znaleźć wyłącznie wyliczenie dotyczące przedmiotów wchodzących w skład tego rodzaju majątku.

Intercyza

W trakcie trwania wspólnoty majątkowej nie jest możliwy podział majątku. Można go przeprowadzić jedynie dzięki wcześniejszemu ustanowieniu rozdzielności majątkowej, którą potocznie określa się jako intercyzę. W języku prawnym taka umowa nosi nazwę umowy majątkowej małżeńskiej. Wielu osobom pojęcie intercyza małżeńska kojarzy się wyłącznie z intercyzą przedślubną, tj. umową zawieraną jeszcze przed zawarciem małżeństwa, mającą na celu zabezpieczenie finansowe jednej ze stron – z reguły bardziej zamożnej.

Tymczasem tego rodzaju porozumienie można podpisać także w czasie trwania małżeństwa i w większości wypadków oznacza ono wprowadzenie pełnej rozdzielności majątkowej. Intercyza służy przede wszystkim utrzymaniu niezależności finansowej małżonków, co w razie separacji lub rozwodu eliminuje konieczność przeprowadzenia podziału majątku (postępowanie w tej sprawie jest nie tylko trudne, ale także bardzo bolesne emocjonalnie). Warto pamiętać o tym, że dzięki takiemu porozumieniu możliwa jest ochrona majątku przed ewentualną egzekucją – np. wówczas, gdy jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą. Co ważne, intercyza nie dotyczy wyłącznie ustanowienia rozdzielności majątkowej. Tego rodzaju umowa pozwala na rozszerzenie lub ograniczenie umowy majątkowej.

Podział majątku w wyniku intercyzy

Rozdzielność majątkową można przeprowadzić drogą postępowania sądowego. Istnieje także możliwość zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. Jest to rozwiązanie szybsze i mniej kosztowne, zaś od momentu podpisania każdy z małżonków ma swój majątek osobisty. Ponadto istniejący dotychczas majątek wspólny podlega podziałowi na równe części, chyba że strony postanowią inaczej.

W przypadku intercyzy mogą być problemy ze wspólnym zaciąganiem zobowiązań. Kiedy dochodzi do rozwodu lub separacji, a małżonkowie dokonują podziału majątku, bardzo trudno jest ustalić, co stanowi majątek wspólny, a co nie. Umowa majątkowa małżeńska oznacza, że w razie czego sąd nie musi przeprowadzać podziału majątku wspólnego, gdyż wszystkie ustalenia zawarte są w umowie. Podział majątku w zasadzie już został dokonany. Intercyza ma jednak swoistego rodzaju wady. Małżonkowie, którzy ją podpisali, muszą zdawać sobie sprawę z tego, że niemożliwe będzie wspólne zadłużanie się. Oznacza to, że mąż i żona muszą zapomnieć o wzięciu kredytu na zakup wspólnego mieszkania. Co więcej – wzięcie pożyczki w przypadku rozdzielności majątkowej jest na tyle utrudnione, że często trzeba szukać poręczyciela.

Podział majątku po rozwodzie

Jeżeli małżeństwo postanawia wziąć rozwód lub separację, a do tej pory obowiązywała ich wspólnota majątkowa, można zdecydować się na specjalne porozumienie i polubownie dokonać odpowiednich podziałów majątku. Naturalnie pierwszym krokiem będzie ustanowienie rozdzielności w formie aktu notarialnego. Dopiero potem dokonuje się umownego podziału majątku. W zasadzie obie umowy można podpisać podczas jednej wizyty u notariusza – najpierw o rozdzielności, następnie o podziale. Istnieje ponadto możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej sądownie, na wniosek jednej ze stron i nawet bez zgody drugiej strony, ale tylko z istotnych przyczyn.

Podział majątku po rozwodzie dokonywany jest zawsze przez złożenie wniosku, w którym wskazuje się podstawę prawną ustania wspólnoty małżeńskiej i opisuje majątek podlegający podziałowi. Bardzo ważny jest fakt, że o podział majątku po rozwodzie można wystąpić nawet kilka lat po jego uzyskaniu, albowiem prawa do udziału we wspólnym małżeńskim majątku nie ulegają przedawnieniu. Podział majątku za porozumieniem stron jest najbardziej zalecany. Przede wszystkim jest to związane z wysokimi kosztami postępowania (trzeba wziąć pod uwagę m.in. wynagrodzenie biegłego, wynagrodzenie adwokata, koszty mediacji itd.).

Co stanie się z naszym mieszkaniem?

Najczęściej to mieszkanie jest najbardziej wartościowym składnikiem majątku wspólnego małżonków. Jeżeli dochodzi do rozwodu, nieruchomości stają się prawdziwą „kością niezgody”. Skomplikowane postępowanie dotyczy prawie wszystkich par, także tych, które na mieszkanie zarabiały wspólnie w trakcie trwania małżeństwa. Teoretycznie rozwiązanie konfliktu jest bardzo proste. Jedna ze stron może zrzec się swoich praw do mieszkania. W praktyce tego typu sytuacja zdarza się jednak bardzo rzadko.

Innym sposobem na załatwienie sprawy jest sprzedanie mieszkania i równy podział zdobytych w ten sposób pieniędzy. Jeżeli jednak jeden z małżonków chce nadal mieszkać w tym samym miejscu, musi drugą osobę spłacić. Nie lada trudność pojawia się wtedy, gdy spór dotyczy mieszkania objętego spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu. Wówczas należy doprowadzić do przekształcenia umowy, ponieważ spółdzielcze mieszkania lokatorskie mogą funkcjonować wyłącznie w odniesieniu do małżeństwa. Niekiedy mieszkanie po rozwodzie pozostaje we wspólnym użytkowaniu. Tego rodzaju orzeczenie może być wynikiem oceny sytuacji dzieci – większą przestrzeń przydziela się tej osobie, która sprawuje opiekę nad dziećmi.

Prawnik jest istotny!

Pomoc dośwaidczonego prawnika przydatna jest zwłaszcza w sądzie.Wstępując w związek małżeński raczej nie zakładamy możliwości rozstania z drugą osobą. Dlatego też większość z nas nie podejmuje decyzji o podpisaniu tzw. intercyzy. Z tego powodu po ślubie niejako automatycznie powstaje wspólność majątkowa. Zupełnie inaczej sprawy dotyczące finansów po ślubie są regulowane na Zachodzie. Regułą w krajach Unii Europejskiej jest ustawowa rozdzielność majątkowa. W Polsce jednak, bez odpowiednich porozumień, nie można dochodzić swoich praw. Jeśli dojdzie do rozwodu lub małżonkowie zdecydują się na spisanie umowy o rozdzielności majątkowej, konieczne jest przeprowadzenie podziału majątku. Niestety, jak z pewnością każdy dobrze wie, podział ten nie jest łatwym procesem – konieczna jest pomoc doświadczonego prawnika.

Odpowiednie wsparcie przyda się przede wszystkim wtedy, gdy podział wspólności majątkowej odbywa się w sądzie, w trakcie postępowania rozwodowego. W takim wypadku znajomość przepisów prawa jest wręcz nieodzowna. Oczywiście prawnik może zaproponować podział majątku w drodze umowy pomiędzy stronami. Warto dążyć do takiego rozwiązania – jest dużo tańsze i łatwiejsze. Niezależnie od tego, na jaki sposób podziału wspólności majątkowej ostatecznie się zdecydujemy, w każdym przypadku warto skorzystać z porady profesjonalisty, który bezstronnie i przede wszystkim racjonalnie oceni, co dla zgłaszającego się do niego klienta będzie najlepsze.